Zenofon

19. yüzyıl Avrupamerkezci tarihkurgu sürecinde, özellikle Batı Asya üzerine odaklanan manipülatif harita üretimlerinin bir örneği olarak, Zenofon ve onbinlerin sefer güzergâhı.

Zenofon (MÖ 431-355) Antik Yunan uyruklu yazar ve askerdir.

Pers imparatoru Kuruş'un ordusuna paralı asker olarak hizmet vermek üzere giriştiği maceranın dönüş yolunda uğradığı Trabzon'a ve çevresine dair yazdıkları, şehrin yazılı tarihinin bilinen en eski tanıklığıdır.

Tanıklığı

Kolhis topraklarına, Hart Geçidi üzerinden girdiği anlaşılan Zenofon ve askerlerinin Madur Dağı zirvesinden denizi gördükten sonra, ilk karşılaştıkları yerliler, dağlı Tzan kabilelerinin o dönemdeki temsilcileri olan ve sonraki asırlarda "Makelonlar" olarak kayıtlara geçecek olan topluluklardı. Bu yerlilerle, onların dillerini bildiğini söyleyen bir askerin tercümanlığı sayesinde iletişim kurabilmişlerdi. O asker Kolhis kökenli bir köleyken, orduya alınnmış bir paralı askerdi. Onun sayesinde bu dağlı yerlilerin topraklarından geçiş izni alabilmişlerdi. Ancak Karadeniz sahiline inerken karşılaştıkları diğer Kolh kabileleri onlara o kadar iyi davranmamışlar, Deli Bal tuzaklarıyla onları perişan etmişlerdi.

Nihayetinde ordusu ile birlikte sahile ulaşan Zenofon, "...Kolhis ülkesinde, Sinope şehrine bağlı Trapezus isimli Yunan sömürge kenti..." olarak tanımladığı Trabzon kalesini çevreleyen Kolh köylerini işgal ederek, bu bölgede kamp kurmuştu. Zira kentte yaşayan sömürgeciler, kendi soydaşları olsalar da bu kalabalık orduyu kale içine sokmamışlardı. Sonrasında, bir yandan deniz yolu ile anavatana dönüş için yeterli sayıda gemi tedarik edebilmek için uğraşırken, diğer yandan çevredeki Kolh köylerini yağmalayarak ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmışlardı. Köyleri yakmışlar, katliamlar yapmışlardı. Hatta Trabzon çevresindeki kaynaklar tükenince, sömürgeci soydaşlarının yönlendirmesiyle daha güneyde Torul çevresine saldırıp oralardaki köyleri de talan etmişlerdi.

Ardından Trabzon çevresinden ayrılarak biraz daha batıya ilerlemişler ve Zenofon'un "...Kolhis ülkesinde, Sinopelilerin kurduğu Kerasus isimli Yunan sömürge kenti..." olarak tanımladığı Giresun'a ulaşmışlardı. Orada da benzer şekilde kenti çevreleyen Kolh köylerini yağmalayarak, ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmışlardı. O süreçte uygar Yunanlar ile yerli barbar Kolhlar arasındaki medeniyet farkını, Zenofon kendi satırlarında şu şekilde aktarmaktaydı:

"...Saldırıya uğrayan köylerden üç yaşlı elçi, komutanlarla görüşmek üzere şehre gelmişti. (...) Hem bize olanı biteni anlatmak, hem de köylerinde ölen askerlerimizi alıp gömmemizi teklif etmek üzere buraya gelmeyi düşünmüşlerdi. (...) Sonuç olarak bu üç elçi de taşlanarak öldürüldü." (Anabasis 5.7.17-19)