Trabzon Sandığı

Trabzon Sandığı (New York Metropolitan Müzesi)

15. yüzyıl ortalarında Floransalı bir sanatkar tarafından yapılmış ahşap bir çeyiz sandığıdır.

Yaklaşık 2 metre uzunluğunda ve 1 metre yüksekliğindedir. Ön yüzünde yer alan ve içinde Trabzon'un da resmedildiği 125x40 cm boyutlarındaki eşsiz bir savaş sahnesi tablosu nedeniyle büyük değer taşır.

İsmi

Sanat tarihi literatüründe genellikle "Trabzon Sandığı" (Trebizond Cassone) olarak tanınmasının nedeni, ön yüzünde resmedilen savaş sahnesinin Osmanlı sultanı Mehmed (II.) tarafından gerçekleştirilen Trabzon kuşatması ile ilgili olduğuna dair yaygınlaştırılmış bir kanaattir. Eseri sergileyen müzenin de muhtemelen popülarite kaygısıyla öne çıkardığı bu yanlış çıkarım, Trabzon şehrinin sandık üzerindeki tabloda, savaş sahnesiyle iç içe ve oldukça görkemli bir şekilde tasvir edilmiş olmasından kaynaklanmıştır. Öte yandan bu hatalı yorumla ilgisiz olsa da, İstanbul'a da yer verilen bu tabloda Trabzon şehrinin ondan daha baskın ve ön planda oluşu, eserin Trabzon Sandığı ismini hak etmesine yeterli olacak kadar belirgindir.

Tarihi

Eserin Floransa'da 1446 yılında faaliyette olduğu kayıtlara geçen ve ressam Apollonio di Giovanni ile marangoz Marco del Buono Giamberti ortaklığında işletilen bir atölyenin imalatı olduğu yönündeki görüş kabul görmüştür. Eserin üretim tarihi konusunda ise bir mutabakat yoktur. Ayrıca üzerindeki tablonun, orijinal bir çalışma mı yoksa daha eski tarihli başka bir tablodan aktarım mı olduğu da bilinmemektedir. Tabloda, doğu tarzı kıyafetli askerlerden oluşan iki ordunun, resmin sağına ve soluna yerleştirilmiş Trabzon ve İstanbul şehirleri arasındaki mücadelesi resmedilir. Ressamın hiçbir zaman görmediği belli olan Trabzon şehrini, İstanbul'a nazaran daha güçlü ve görkemli bir görünümle ve daha yakın perspektifle tasvir etmiş olması, resmedilen savaşın Trabzon kuşatması olabileceği yanılgısına yol açmıştır. Oysa eserin üzerinde "GONSTANTINPOLI" ve "TREBIZOND[A]" ibareleriyle birlikte, her nedense dikkate alınmayan "TAMBURLANE" [=Timurlenk] ibaresi de yer almaktadır. Hem bu ifadeler hem de İstanbul tasvirinde yer alan bazı küçük detaylar, resmin Trabzon kuşatmasından çok daha önceki bir zamanı anlattığı açıktır. Gerçekte bu tablo Anadolu'da Bayezid (I.) ile Timur arasında geçen ve 1402'de sona eren güç mücadelesini konu almaktadır.

Günümüzde New York Metropolitan Müzesi'nde muhafaza edilmekte ve sergilenmektedir.