Meydan

Meydan (1870) (Foto: Dmitri Yermakov)

Trabzon şehir merkezinin doğu yakasında, Uzun Sokak ile kale içine bağlanan tarihi semttir.

Muhtemelen şehrin kuruluşuna kadar giden kadim geçmişiyle; dünyada adı, işlevi ve güzergahı değişmeden varlığını sürdürebilmiş en eski caddelerdendir. Bu niteliğiyle de Trabzon'un önemli kültür varlıklarından biri olarak kabul edilir.

İsim

Eski Farsça kökenli bir isimdir. Yolların kavuştuğu, insan topluluklarının buluştuğu alan anlamına gelir. Trabzon'daki bu isimlendirmenin geçmişi, muhtemelen İpek Yolu'nun İran üzerinden Trabzon'a bağlı olan güzergahının geçmişi kadar eskidir. 14. yüzyıl Trabzon İmparatorluğu ve Ceneviz kayıtlarında [MAITAN] şeklinde yazılıdır ve bugünkü telaffuzu ile aynı şekilde okunur.

Tarih

Meydan, eski çağlarda Tebriz-Erzurum yolu üzerinde Trabzon'a gelen İpek Yolu kervanlarının son istasyonu ve toplanma yeriydi. Kale içine belirli bir mesafede olmasının nedeni, hem karantina amaçlı hem de Roma döneminde Dafnunta olarak adlandırılan limanın hemen üzerinde, transit yükleme ve depolamaya elverişli bir konumda olmasından kaynaklanmaktaydı. Aynı zamanda diğer bir tarafında da, Antik Yunan Sömürgeciliği döneminde köle pazarı olan, 14. yüzyıldan itibaren ise serbest ticaret bölgesi olarak Cenevizlere tahsis edilen Ganita bulunmaktaydı. Meydan'a kara yolu ile güneyden ve doğudan iki farklı yoldan ulaşan kervanlar, orada hem transit ticaret için hem de dahile sevk edilecek malları için her çeşit hizmet alabilecekleri geniş bir alanda toplanırlardı. Meydan çevresinde hanlar, antrepolar, gümrükleme alanları ve Avrupa ülkelerinin dış temsilcilikleri bulunurdu. Dahile alınacak mallar, aynı alanın bir köşesinden kale içine uzanan Uzun Sokak üzerindeki yerel ticarethanelere veya Ganita çevresindeki Ceneviz ve Venedikli tüccarların depolarına sevk edilirdi. Deniz yoluyla Avrupa'ya gidecek transit mallar ise gümrük işlemlerinden sonra Meydan limanına indirilirdi. Oradan kuzeye; Kefe ve Monkastro'ya veya batıya; İstanbul üzerinden Venedik, Cenova ve Marsilya limanlarına gidecek olan gemilere yüklenirdi.

İpek Yolu ticaretinin önemini kaybetmeye başladığı yüzyıllardan itibaren eski işlevini büyük ölçüde yitirerek bir şehir meydanı haline dönüşmeye başlamış, buna rağmen şehrin dış ticaret merkezi olma özelliğini 19. yüzyılın sonlarına dek sürdürmüştür.