"Gorgora" sayfasının sürümleri arasındaki fark

Okune sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
 
(Aynı kullanıcının aradaki diğer 35 değişikliği gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
−
[[Dosya:Gorgora.jpg|500px|thumb|Gorgora]]
+
[[Dosya:Gorgora.jpg|500px|thumb|Gorgora'dan bir görünüm. (Foto: Fatmagül Yılmaz)]]
−
Gorgora, [[Trabzon]]'un 80 km güneydoğusunda, [[Of Deresi]] vadisinin yüksek kesimlerinde kurulu bir köydür.
+
Gorgora, [[Trabzon]]'un 80 km güneydoğusunda, [[Of]] deresi vadisinin yüksek kesimlerinde, 500 yılı aşkın geçmişi olan kadim bir köydür. Yakın çevresinde [[Kadahor]] kasabası ile [[Holaysa]], [[Pacan]], [[Şur]] ve [[Zeleka]] köyleri bulunur.
−
 
 
−
Üzerinde bulunduğu aynı ismi taşıyan küçük bir tepe, kuzey batısındaki [[Kadahor]] kasabasına oldukça yakındır. Yakın çevresindeki belli başlı diğer yerleşimler; [[Holaysa]], [[Pacan]], [[Şur]] ve [[Zeleka]] köyleridir.
 
  
 
== İsim ==
 
== İsim ==
−
Miladi ilk yüzyıllarda, bir dönem Roma İmparatorluğu'nun Güney Karadeniz sahil şeridindeki doğu sınırı ve aynı zamanda askeri savunma hattı olan [[Of Deresi]] vadisi çevresinde, o dönemden kalma Latince izlerini taşıyan isimlerden biri de Mapsino'dur. Muhtemelen yerleşim yeri olmadan önce, coğrafi bir mevki olarak tanımlanmıştır.  
+
İlk kez '''1486''' tarihinden itibaren [[Osmanlı Sultanlığı|Osmanlı]] kayıtlarında<ref>Osmanlı Arşivleri, Başbakanlık "Maliyeden Müdevver Defterler" No:828 s.610-720</ref> "Gorgora" adıyla bahsedilmeye başlanan köy, sonraki yüzyılların kayıtlarında<ref>Osmanlı Arşivleri, Tapu Kadastro Kuyûd-ı Kadîme "Tahrir Defterleri" No:29 s.175-220</ref> da aynı şekilde veya "Ğorğora veya Ğorğore" biçimleriyle görülür. Bu isimlendirmenin aynı asırda bölgede erkek ismi olarak kullanıldığı bilinen "Gorgor"<ref>Tülay Çetinkaya (2006) "1135/1722 Tarihli Sicil Defterine Göre Trabzon'un Sosyal Tarihi"</ref> ile ilişkili olması kuvvetle muhtemeldir. Sözköken açılımı yerli yer adları formuyla uyumlu olarak [GORGOR+A] şeklindedir.
−
 
 
−
İsmin kökü olan “-SİN-” Latincede bir çok farklı anlama gelmekle birlikte, coğrafi karşılığı; tepeler arasındaki çukur alan, yani koyaktır. Modern İtalyanca'ya aynı anlamda “SENO” olarak geçmiştir. Yine Latincede asıl anlamı “dörtgen örtü” olan olan “MAPP[A]-” ise, “dört kenarlı muntazam alan” anlamında mecazi bir ayırt edici betimleme aracı olarak kullanılarak, genel bir coğrafi terimi özel bir isme dönüştürmek için başına eklenmiş olmalıdır. “-NO” ise, [[Of Deresi]] vadisi çevresindeki yerleşim yeri adlarında yaygın olarak görülen karakteristik bir isim ekidir. O da muhtemelen, bu alan bir köy olarak yerleşime açıldıktan sonra isme eklenmiştir. Sonuç olarak, Mapsino adının, “Tepelerin arasındaki bir çukurlukta yer alan dört kenarlı muntazam alan” anlamına geldiği, açılımının da '''[MAPP[A] + SİN + NO]''' şeklinde olduğu söylenebilir.<ref> Ahmet Mican Zehiroğlu (2021) "Trabzon Etimoloji Seçkisi" s.77-82</ref>
 
  
 
== Tarih ==
 
== Tarih ==
−
Yerleşim yeri olarak ne zaman iskana açıldığına dair kesin bir bilgi olmamakla birlikte, Of deresi vadisinin en eski köylerinden biri olduğu kesindir. Özellikle köylerin ahalilerinin sülale, kabile ve bazen de etnisite adlarıyla kaydedildiği erken dönem Osmanlı vergi kayıtlarında, Mapsino, biri “Lazo” diğeri “Zinaha” adıyla iki kesime ayrılmıştır. Bu ifadeler, erken Doğu Roma döneminde batıya, imparatorluk topraklarına göç eden, yoğunlukla [[Batum]] ile [[Mapavri]] arasına, daha seyrek olarak da [[Rize]] ile [[Yomra]] arasına, sahile yakın kesimlere yerleştirilen, [[Laz Krallığı]] hanedanına tabi kabilelerden Of vadisinin payına düşen toplulukların, Osmanlı kayıtlarına yansıyan izleridir.
+
Gorgora'ya dair bilgi veren en eski belgelerden biri olan '''1515''' tarihli bir nüfus kaydına göre, o yıllarda tamamı hristiyan olan köyde '''Serasit''' isimli bir sülale yerleşiktir.<ref>Hasan Umur (1951) "Of Tarihi" s.56</ref> 
  
−
'''1486''' tarihli ilk Osmanlı kayıtlarından itibaren bugünkü adıyla aynı şekilde kayıtlara girmeye başlayan Mapsino köyüne ilişkin nispeten daha detaylı yazılı bilgiler ise bir sonraki yüzyıldan sonra görülmeye başlanır. '''1515''' tarihli [[Trabzon Eyaleti]] tahrir defterine göre Mapsino'da, 1 hane dışında tamamı Hristiyan, toplam 62 hane mevcuttur ve bu hanelerden 34 tanesi “Lazo” olarak kaydedilmiştir. <ref>Osmanlı Arşivleri, Başbakanlık "Maliyeden Müdevver Defterler" No:828 s.610-720</ref> '''1583''' tarihli tahrir kayıtlarında ise köy nüfusunun belirgin şekilde arttığı görülür. 11 hanesi Müslüman, diğerleri Hristiyan olmak üzere, toplam 115 hane mevcuttur ve bu hanelerden 87 tanesi “Lazo” olarak kaydedilmiştir. <ref>Osmanlı Arşivleri, Tapu Kadastro Kuyûd-ı Kadîme "Tahrir Defterleri" No:29 s.175-220</ref> 17. yüzyıldan itibaren tamamı Müslüman olan köy, Osmanlı devletinin yıkılışına dek kayıtlarda düzenli olarak yer almaya devam etmiştir.  
+
18. ve 19. yüzyıllarda bölgeyi de etkisi altına alan PanHelenist akımların yaygın görülen sonuçlarından biri olarak köyün isminin [[Halk Etimolojisi|halk etimolojisi]] yoluyla [GorgoraS (/ĞorğoraS)] şekline dönüştürülerek, bölgede baskın dil durumuna gelen [[Rumca]] ile hem semantik hem fonetik açıdan daha "uyumlu" hale getirildiği anlaşılmaktadır. (Bugün de genellikle, isminin sonradan tahrif edilmiş bu şekli kullanılır.) Aynı dönemin Osmanlı nüfus kayıtlarında, köyde yerleşik sülalelerden belli başlıları ''"Ağrali, Galeya, Gurgana, Gurna, Hoş, Hunbal, Kaşan, Kisir, Koda, Kuber, Kuliç, Lik, Pir, Şutur..."'' şeklinde sıralanır.
  
−
18. ve 19. yüzyıl nüfus nüfus kayıtlarında köyde yerleşik görünen sülalelerden belli başlıları ''"Galeya, Gurgana, Hoş, Hunbal, Kaşan, Kisir, Koda, Kuber, Kuliç, Lik"'' şekilde sıralanır.
+
Günümüzde, [[Trabzon Rumcası]]'nın [[Of]] çevresine özgü [[Kreole]] sınıfındaki yerel bir diyalektinin günlük kullanımda yaşatılmaya devam ettiği nadir yerleşimlerden biridir.
  
 
==Kaynakça==
 
==Kaynakça==
  
 
[[Kategori:Köyler]]
 
[[Kategori:Köyler]]

04.01, 1 Nisan 2023 itibarı ile sayfanın şu anki hâli

Gorgora'dan bir görünüm. (Foto: Fatmagül Yılmaz)

Gorgora, Trabzon'un 80 km güneydoğusunda, Of deresi vadisinin yüksek kesimlerinde, 500 yılı aşkın geçmişi olan kadim bir köydür. Yakın çevresinde Kadahor kasabası ile Holaysa, Pacan, Şur ve Zeleka köyleri bulunur.

İsim

İlk kez 1486 tarihinden itibaren Osmanlı kayıtlarında[1] "Gorgora" adıyla bahsedilmeye başlanan köy, sonraki yüzyılların kayıtlarında[2] da aynı şekilde veya "Ğorğora veya Ğorğore" biçimleriyle görülür. Bu isimlendirmenin aynı asırda bölgede erkek ismi olarak kullanıldığı bilinen "Gorgor"[3] ile ilişkili olması kuvvetle muhtemeldir. Sözköken açılımı yerli yer adları formuyla uyumlu olarak [GORGOR+A] şeklindedir.

Tarih

Gorgora'ya dair bilgi veren en eski belgelerden biri olan 1515 tarihli bir nüfus kaydına göre, o yıllarda tamamı hristiyan olan köyde Serasit isimli bir sülale yerleşiktir.[4]

18. ve 19. yüzyıllarda bölgeyi de etkisi altına alan PanHelenist akımların yaygın görülen sonuçlarından biri olarak köyün isminin halk etimolojisi yoluyla [GorgoraS (/ĞorğoraS)] şekline dönüştürülerek, bölgede baskın dil durumuna gelen Rumca ile hem semantik hem fonetik açıdan daha "uyumlu" hale getirildiği anlaşılmaktadır. (Bugün de genellikle, isminin sonradan tahrif edilmiş bu şekli kullanılır.) Aynı dönemin Osmanlı nüfus kayıtlarında, köyde yerleşik sülalelerden belli başlıları "Ağrali, Galeya, Gurgana, Gurna, Hoş, Hunbal, Kaşan, Kisir, Koda, Kuber, Kuliç, Lik, Pir, Şutur..." şeklinde sıralanır.

Günümüzde, Trabzon Rumcası'nın Of çevresine özgü Kreole sınıfındaki yerel bir diyalektinin günlük kullanımda yaşatılmaya devam ettiği nadir yerleşimlerden biridir.

Kaynakça

  1. ↑ Osmanlı Arşivleri, Başbakanlık "Maliyeden Müdevver Defterler" No:828 s.610-720
  2. ↑ Osmanlı Arşivleri, Tapu Kadastro Kuyûd-ı Kadîme "Tahrir Defterleri" No:29 s.175-220
  3. ↑ Tülay Çetinkaya (2006) "1135/1722 Tarihli Sicil Defterine Göre Trabzon'un Sosyal Tarihi"
  4. ↑ Hasan Umur (1951) "Of Tarihi" s.56
"https://tr.okune.org/wiki/index.php?title=Gorgora&oldid=4298" adresinden alınmıştır.