Hasan Ali Yücel

Hasan Ali Yücel

Hasan Âli Yücel (1897-1961) Görele asıllı eğitimci ve bürokrattır.

20. yüzyılda, bilim, kültür ve sanat kategorilerinde dünya literatüne Türkiye'den yapılmış kalıcı akademik katkıların tamamına yakını, onun bu alanlardaki reformlarda etkili ve belirleyici olduğu 30'lu, 40'lı yıllarda gerçekleşmiştir.

İsim

Adını aldığı büyükbabası, Osmanlı döneminde Posta Telgraf Nazırı olarak görev yapmış olan, Görele'nin Daylı köyünden Hasan Ali İmamzade'dir. Kanun ile değiştirilen aile soyadları "İmamzâde", Alevi Bektaşi geleneğinde, özellikle İran ve Kafkasya çevresiyle ilişkili toplumlarda, kendi soylarını oniki imamlara dayandıran ailelerin kullandığı bir isimlendirmedir.

Hayatı

17 Aralık 1897'de İstanbul'da doğdu.

1921 yılında İstanbul Üniversitesi, Felsefe bölümünden mezun oldu. Ertesi yıl İzmir'e öğretmen olarak atandı. Orada 1923 yılında bir söyleşide karşılaştığı Atatürk'e eğitim reformuna ilişkin planının ne olduğunu sorarak ilk kez dikkatleri üzerine çekti. Bu kısa diyalog, muhtemelen bürokrasi kariyerinde önünün açılmasını sağlayacak bir yakın takip sürecinin başlangıcı olmuştu. Aynı yıl tekrar İstanbul'a döndü ve çeşitli okullarda, felsefe, sosyoloji ve edebiyat dersleri vermeye devam etti. Bu yıllarda idealist bir öğretmen olarak felsefe üzerine çeşitli ders kitapları yazmaya da girişti ve bu alandaki eksikliği kendince gidermeye çalıştı. Aynı dönemde Hıfzı Tevfik ve Hamâmîzâde İhsan ile birlikte "Türk Edebiyatı Numuneleri" isimli kitabı yazdı.

1927'de Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu'na atandı. İki yıl sonra genel müfettiş unvanıyla bakanlık müsteşarı seviyesine terfi ettiğinde henüz 32 yaşındaydı. 1930 yılında Fransa'nın kültür ve eğitim politikalarını yerinde inceleyip rapor hazırlaması için Paris'e gönderildi. Dönüşünde tüm gözlemlerini "Fransa'da Kültür İşleri" isimli bir kitapta topladı. Aynı yılın Kasım ayında Atatürk'ün 3 aylık bir yurt gezisine Eğitim Bakanlığı temsilcisi olarak rekafat etmekle görevlendirildi.

O tarihten sonra artık eğitim ve kültür politikalarını yönlendiren önde gelen isimlerden biri oldu. Özellikle teknik terminolojilerin Türkçeleştirilmesi çalışmalarında etkin rol oynadı. Aynı sıralarda Atatürk, son çok partili demokrasi girişiminden de istediği yönde sonuç alamamış olması nedeniyle, çok kanatlı bir tek parti ile hem içeride hen dışarıda konjontürel denge siyasetine yönelme niyetindeydi. Muhtemelen planlanan bu denge politikasının bir parçası olarak, Hasan Ali Yücel 1 Mart 1935 seçimlerinde CHP milletvekili olarak meclise girdi.

Uzun bir süre kabineye yansıtılamayan bu denge siyaseti planı, Atatürk'ün ölümününü takiben İnönü tarafından tam olarak hayata geçirildi. 28 Aralık 1938 tarihinde Hasan Ali Yücel Eğitim bakanlığı görevine atanırken, Nazi yanlısı Şükrü Saraçoğlu da Dışişleri Bakanlığı'na getirildi. Kabine adeta, patlak vermesi an meselesi görülen 2. Dünya Savaşı'nda izlenecek dış politika çizgisinin bir fragmanıydı.

Bakanlık görevine başladığında ilk icraatı, o sırada savaş belirtileri nedeniyle ülke dışından Türkiye'ye dönen Behice Boran, Cahit Arf, Mediha Esenel, Muzaffer Şerif Başoğlu, Necati Lugal, Niyazi Berkes, Pertev Naili Boratav ve Zeki Velidi Togan gibi önemli akademisyenleri üniversitelere kazandırmak oldu.

https://www.academia.edu/30353435/M%C4%B0LL%C4%B0_E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0MDEN_B%C4%B0R_HASAN_AL%C4%B0_Y%C3%9CCEL_GE%C3%87T%C4%B0 http://www.meb.gov.tr/meb/hasanali/hayati/halibiyografi.htm https://www.edirnegazetesi.com.tr/yazarlar/celil-ozcan/milli-egitim-bakani-hasan-ali-yucel/215/ http://www.meb.gov.tr/meb/hasanali/kronoloji/kronoloji.htm https://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/aliyucel/index.html https://www.biyografya.com/biyografi/14350

Kendi çabalarıyla toplanan Birinci Coğrafya Kongresi’nin ardından 30 Ocak 1942’de Türk Coğrafya Kurumu'nun hayata geçirilmesine önayak oldu ve ilk dönem başkanlığını üstlendi.

"........."

17 Nisan 1940'ta özel bir yasa çıkarılmasını sağlayarak Köy Enstitüleri kuruluş sürecini başlattı. İki sene sonra da bu okullara öğretmen, ve yönetici yetiştirmek üzere Yüksek Köy Enstitüsü kuruldu. Sayıları girerek artan bu merkezlerde, hedeflenen eğitim ve kültür sıçramasını gerçekleştirmek üzere her yıl binlerce öğretmen yetiştirildi.

24 Şubat 1942 günü kendisine yönelik başarısız bir suikast girişiminden kıl payı kurtuldu.

5 Ağustos 1946'da bakanlık görevinden istifa etti.

Mahkeme sürecinde kendisine yöneltilen suçlamaları ve savunmalarını bir araya getirerek 1947 yılında yayımladığı "Dâvam" isimli kitabında, "bakanlığın tercüme ofisine komünistleri doldurarak, onlara Rus klasiklerini tercüme ettirdiği" şeklindeki suçlamaya da ayrıntılarıyla yer verdi. Savunmasında bahsi geçen çevirmen kadrosunu sıralayarak, suçlamaları reddetmişti. Aynı listeyi kitapta da yayımlamaktan geri durmadı. Bu isimler arasında Behice Boran, Hasan İzzettin Dinamo, Sabahattin Ali, Zeki Baştımar, Sabahattin Eyüboğlu en dikkat çekenlerdi. O kadronun tamamını risk alarak ısrarla sahiplenişinin nedeni, o gün alabileceği mahkumiyetten çok, tarihin ve gelecek nesillerin kendisi hakkında vereceği nihai hükmü dikkate almasıydı, muhtemelen.

Necati Lugal,

26 Şubat 1962 tarihinde İstanbul'da öldü.

Eserleri

Eğitim hizmetine yönelik hazırladığı veya katkıda bulunduğu çok sayıda ders kitabı dışında, kaleme aldığı diğer belli başlı eserleri şunlardır:

• İnceleme:
• Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış (1932)
• Edebiyat Tarihimizden (1957)

• Derleme:
• Dâvam (1947)

• Şiir:
• Dönen Ses (1933)