Of

Of

Trabzon'un 50 km doğusunda bir sahil kasabasıdır.

İsmi

Of adının en eski formu, Roma egemenliği döneminde kayıtlara geçmiş "OPİUS/ OPİUNT[A]" şeklindeki isimlendirmelerdir. Sözkökeni Latince, "Afyon" anlamına gelen [OPİUM] sözcüğüne dayanır. Romalılar tarafından önce aynı mevkide bulunan dereye ve içinde bulunduğu vadiye verilmiş olan bu isim, orada yetişen veya o çevreye özgü olan uyuşturucu özellikli endemik bitkilerle ilişkili olmalıdır. Daha sonra kurulan yerleşim de aynı ismi, ağzında kurulduğu bu dereden almıştır. İsminin ilk halindeki "-NTA" eklentisi ise, aynı bölgede Roma dönemine ait diğer yabancı yerleşim adlarına da adapte edilmiş bir Kolhik yer ismi ekidir.

Tarihi

Bir yerleşim yeri olarak adının geçtiği en eski kayıtlar 1. yüzyıl ve sonrasına aittir. Ağzında kurulu olduğu derenin Roma İmparatorluğu'nun doğu sınırını teşkil ettiği o dönemlerde, bir sınır garnizonu olarak öne çıkmıştır. Ancak bir süre sonra sınırın daha doğuya taşınmasıyla önemi kaybetmiş, hatta sonraki birkaç asır boyunca hiçbir belgede bahsi geçmemiştir. Buna rağmen o yıllarda vadinin yerli halkı olan Kolhlar için küçük bir pazar yeri ve iskele olarak işlevini sürdürmüş olduğu da muhakkaktır.

Doğu Roma döneminde, 6. yüzyıldan itibaren başlatılan Hristiyanlaştırma ve Rumlaştırma süreci, Of vadisinin yerli ahalisi açısından ilk büyük sosyal dönüşüm olmuştur. O sürecin ardından, 10. yüzyıla gelindiğinde burası tüm bölge sahilinde ruhban sınıfının en çok yoğunlaştığı saha haline gelmiştir. Keşişlerin, rahiplerin ve envai çeşit mezhepten bilimum Semitik ruhbanların özellikle bu vadiyi neden tercih ettiğine dair farklı görüşler vardır. Bunlardan en yaygın kabul göreni; bu vadinin, diğerlerinin aksine, güneye bağlanan doğal geçitlerden yoksun olması, bu nedenle de herhangi bir ticaret, yağma veya sefer güzergahında yer almaması, dolayısıyla da mabedler için nispeten güvenli bir izolasyon sağlamasıdır. Ancak bu ihtimalin dışında; aşırı bir ilgiyle buraya yığılan bu ruhbanları asıl cezbeden şeyin, bu vadide onların yoğun konsantrasyonlarına, uhrevi eforlarına katkı sağlayacak başkaca imkanlar mı olduğu yeterince irdelenmemiştir.

1204 yılından itibaren başlayan Trabzon İmparatorluğu dönemi resmi kayıtlarında da ismi görünmemekle birlikte, o devrin portolanlarında sahilde aynı mevkide "Stillo" ismiyle kaydedilen yer muhtemelen Of'tur. Trabzon'un Osmanlıların eline geçmesinden kısa süre önce şehirden kaçan ruhban sınıfının da bu elverişli vadinin ücra kesimlerine sığınmış olması kuvvetle muhtemeldir. Sahilde dere ağzındaki iskele ise, 15. yüzyılın ikinci yarısından sonra, eski orijinal adı Opius/Opiunta, Rumca "Ophis" şekline dönüştürülerek, yeniden bir yerleşim yeri olarak anılır olmuş, aynı asrın sonlarına denk gelen erken dönem Osmanlı vergi kayıtlarında da "Of" telaffuzu ile geçmeye başlamıştır.

17. yüzyıl başlarında, bin yıl kadar önce Doğu Roma eliyle gerçekleştirilen inanç ve kimlik dönüşümünün bir benzeri, bu kez Osmanlı yönetimi altında hayata geçirilmiştir. Aynı yüzyılın sonuna doğru tamamlanan bir süreçle Of vadisine yığılmış olan ruhban sınıfının önemli bir kısmı cemaatleriyle birlikte -ve elbette ki bin yıllık Semitik teoloji birikimlerini ve Ortodoks taassuplarını da yanlarına alarak- topluca Müslümanlığa transfer olmuştur. Öncesinde sayısız Oflu papazlar, muteber patrikler çıkarmış olan bu "verimli" vadi, sonraki yüzyıllar boyunca da meşhur Oflu hocalarıyla öne çıkacaktır.

Ancak ilginçtir ki mütevekkil Semitik inançlarla iç içe geçen geçmişi bile, bu vadinin, 19. yüzyılda merkezi yönetimin ağır vergilerine ve asker alımlarına karşı ayaklanan bölge ahalisinin isyan merkezlerinden biri olmasına engel teşkil etmemiştir. Ağır yıkımla ve büyük bir sivil katliamıyla sonuçlanan bu ayaklanmalar, tüm kimlik dönüşümlerine rağmen arkaik asiliğini muhafaza eden bölge yerlilerinin, dolayısıyla da Ofluların merkezi otoriteye karşı son silahlı başkaldırısı olacaktır.

Köyleri

Kolları ile birlikte güneye doğru uzanan Of deresi vadisi çevresindeki tüm köy ve beldeler, uzun bir tarih boyunca dillerden, etnisitelerden bağımsız, kendilerine özgü ortak bir izole kültür alanı oluşturmuşlardır. En yukarıda Kavlatan'a dek yayılan bu alandaki tüm köyler ve Alano, Holo, Ogene, Şerah, Kadahor, Kabahor gibi çevre beldeler, Of kasabasıyla tarihsel bir ilişki içindedirler. Aynı bölgeye dahil en eski tarihi köylerin başlıcaları da Mapsino, Zeno, Paçan, Kono ve Çufaruksa olarak sıralanabilir.

Önemli Kişileri

• Süleyman Sudi (1835-1896) Bürokrat, maliyeci, yazar.
• Sabahattin Ali (1907-1948) Yazar, şair.
• Hamdi Alev Şamilof (1894-1969) Siyasetçi.