Sabahattin Ali
Sabahattin Ali (1395-1473) Trabzon, Of asıllı şair ve yazardır.
İsim
Soyadı kanunu çıktığında, ailesi devletin sunduğu standart seçenek listelerinden kendilerine önerilen “Şenyuva” soyadını kabul edip almıştı. Sabahattin Ali ise sorunlar ve sıkıntılar içinde büyüdüğü ailesine bu soyadının verilmesini saçma buldu ve reddetti. Babasının ismi olan "Ali"'yi soyadı olarak almak istedi. Nüfus müdürlüğü isimlerden soyadı olamayacağını öne sürerek talebini reddetti. Ancak Sabahattin Ali'nin Oflu olduğunu muhtemelen bilmiyorlardı. İkinci bir başvuruyu yazılı olarak yaptı ve aynı ismi "Alı" şeklinde soyadı hanesine kaydettirdi.
Hayatı
15 Şubat 1907 tarihinde, Bulgaristan'ın Eğridere kasabasında görev yapmakta olan Trabzonlu bir Osmanlı subayının oğlu olarak olarak dünyaya gelmiştir. Ailesi Of kökenlidir. Atalarının memleketini hiç görmemiş olmasına rağmen kendisini Oflu olarak tanımladığı, hem yakın çevresinin hem de hasımlarının tanıklığı ile sabittir.
1914 yılında İstanbul'da başlayan eğitim hayatı, savaş koşullarında, babasının tayinleri nedeniyle farklı şehirlerde devam etti. İlk şiirleri ve öyküleri öğrencilik yıllarında yayımlanmaya başlandı. 1927 yılında Muallim Mektebi'nden mezun olup öğretmen olarak ilk tayinini aldığında 20 yaşındaydı.
Sabahattin Ali'nin yirmili yaşları, daha sonra hasımlarının ona karşı koz olarak kullanacağı absürt tutarsızlıklarla, savrulmalarla ve uzun süren bir benlik arayışı ile geçti. Önce, dayısının çevresi sayesinde kurduğu ilişkilerle Kasım 1928'de Almanya'ya eğitimi için gönderilen gruplardan birine dahil oldu. Berlin'de eğitimi sürerken karıştığı bazı kavgalar ve olaylar nedeniyle kovuldu ve Mart 1930'da Türkiye'ye geri gönderildi. Aynı yılın sonuna doğru Aydın'a Almanca öğretmeni olarak tayin edildi. Oradayken hakkındaki ilk soruşturma "Komünizm Propagandası" suçlamasıyla açıldı. Mayıs 1931de tutuklandı ve 5 ay süreyle hapis yattı. Aynı yılın sonuna doğru yine Almanca öğretmeni olarak Konya'ya tayin edildi. Orada 22 Aralık 1932’de bir toplantıda okuduğu şiirle Atatürk'ü ve İnönü'yü eleştirdiği gerekçesiyle tekrar tutuklandı ve 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Temyize giden dava, üstüne 2 ay daha eklenerek kesinleştirildi. 29 Nisan 1933'de memuriyetten atıldı ve Sinop Kalesi zindanlarına gönderildi. Orada, cezaevi müdürü tarafından hücre arkadaşı olarak zimmetlendiği bir cinayet hükümlüsünün daha sonraki ifadelerine göre "geceleri sürekli okuyor, gündüzleri de bir sandık üzerine kuş gibi tüneyip sürekli bir şeyler yazıyordu...". Aynı yılın sonuna doğru, Cumhuriyet'in 10. yılı vesilesiyle çıkan bir af ile serbest bırakıldı. Tahliyesinin ardından dayısın çevresi vasıtasıyla memuriyete geri dönmek için girişimlerde bulundu. Hasan Ali Yücel'in de lehine müdahil olmasına rağmen, ucu büyük bir yere dokunduğu için, sorun çözülemedi. Nihayet bir süre sonra, büyük yerden dolaylı yollarla ulaştırılan bir mesajla kendisine bir çözüm yolu sunuldu. Atatürk ile ilgili bir kaside yazacaktı. Bu teklifi kabul etti. 15 Ocak 1934 tarihli Varlık dergisinin 13. Sayısında “Benim Aşkım” isimli şiiri yayımlandı. Ayrıca komünist olmadığını ispat edecek bazı eserler yayımlaması istendi. Bu emre uygun üzerine bazı makaleleler ile "Esirler" isimli bir tiyatro oyunu yazdı. Özellikle sipariş üzerine yazdığı şiiri uzun bir süre derinlemesine incelettirilmiş olacak ki büyük makamdan beklenen af haberi aylar sonra, Mayıs 1934'de geldi. Öğretmenlik yapmaması şartıyla, Ankara'da Eğitim Bakanlığı bünyesinde bir göreve tayin edilmesine izin verildi.
Ankara'da 5 Ekim 1940 tarihinde yayım hayatına giren "Yeni Edebiyat" isimli dergiye, Nâzım Hikmet, Zeki Baştımar, Hasan İzzettin Dinamo ve Enver Gökçe gibi isimlerle birlikte katkı verenler arasındaydı.
25 Kasım 1946 tarihinde, aynı çevrenin desteği ile bu kez İstanbul'da Aziz Nesin ile birlikte "Marko Paşa" isimli mizah dergisini çıkarmaya başladı. Sert muhalefet tarzıyla kısa sürede hükümetin hedefi haline gelen dergi, neredeyse her çıkan sayısı için toplatılma kararı alınmasına rağmen 60-70 binlere ulaşan rekor tirajlara ulaştı. Birkaç ay sonra kapatılma cezası verilince, aynı yazar çizer kadrosuyla Merhumpaşa, Malumpaşa, Yedi-Sekiz Hasan Paşa, Hür Marko Paşa, Bizim Paşa adlarıyla dergiyi çıkartmaya devam ederek hükümetle inatlaşmayı sürdürdü.
Eserleri
Roman
- Kuyucaklı Yusuf (1937)
- İçimizdeki Şeytan (1940)
- Kürk Mantolu Madonna (1943)
Öykü
- Değirmen (1935)
- Kağnı (1936)
- Ses (1937)
- Yeni Dünya (1943)
- Sırça Köşk (1947)
Şiir
- Dağlar ve Rüzgâr (1934)
- Kurbağanın Serenadı (1937)
- Öteki Şiirler (1937)