Çapula

İmparator ve kırmızı çapulaları. (Trabzon İskendernamesi f.142v)

Çapula, kadim Kolhis coğrafyasına özgü bir geleneksel ayakkabı stilidir. Sivri uçlu ve bağcıksızdır. Genellikle arkasına basılarak terlik tarzında kullanılır. Komşu kültürlerde, aynı adla veya "Laz pabucu" gibi isimlendirmelerle tanınır. Geçmişte yayılım alanı Doğu Karadeniz ile kültürel etkileşimi veya göç ilişkisi bulunan bölgelere dek uzanmıştır.

Tarihi

İsminin kadim köklerine rağmen, günümüze ulaşan biçimini hangi dönemde aldığını kestirebilmek güçtür. Ancak 14. yüzyıla ait Trabzon İskendernamesi çizimlerinde, dönemin imparatorunu temsil ettiği düşünülen figürlerin ayağında kırmızı renkli çapula tarzı ayakkabılar görülebilmektedir. O devirde hükümdar ve hanedan üyelerinin çizmeleri, ayakkabıları genel teamül gereği kırmızı renkli olurdu.

Çapulanın yaygın kullanımında tercih edilen renk ise genellikle siyahtı. Üst kısmı, yumuşatılmış keçi derisinden mamül bir sahtiyandan, tabanı ise "gön" adı verilen manda derisinden mamül kalın bir köseleden yapılırdı. Ucu uzun ve sivriydi. Bazı tasarımlarda bu uç geriye doğru kıvrılıp üst kısma iliştirilirdi. Arkası oldukça yüksek kesimli olmakla birlikte, bunun nedeni kullanımda rahatlıkla içe doğru kıvrılarak üzerine basılabilmesi içindi ve bu adettendi. Çapula; revaçta olduğu devirlerde kudret, asalet, varlık ve itibar göstergesi olarak kabul edilirdi.

Çapulanın devrini tamamlamadan önce baş rolde olduğu ilginç bir tarihi anektod, sözlü tarih araştırmacısı Yaşar Karaduman tarafından aktarılır. Buna göre, 1921 yılında, Ünye'nin en büyük çapula imalatcısı olan Hacı bey, devam etmekte olan Sakarya Savaşı'na destek vermek amacıyla yüklü miktarda çapulayı bağış olarak cepheye yollar. Ancak yolda bunların bir kısmının çalındığı öğrenir. Bunun üzerine, Ankara'ya Mustafa Kemal Paşa'ya "İhmalin yüzünden çalınan çapulaları bul, askere giydir!" şeklinde kısa ve sert bir telgraf çeker. Bunun üzerine çalınan çapulalar hızla bulunur ve cepheye ulaştırılır. Ancak kendisi de otoriteye saygısızlık gerekçesiyle hapse atılır ve birkaç ay mahpus yatar.

Özgün malzemelerle ve geleneksel yöntemlerle çapula üretimi 20. yüzyıl ortalarına dek devam etmiştir. Daha sonraları ise tasarımı modern giyim tarzıyla uyumlu olacak şekilde revize edilmiştir. Burnu düzleştirilerek modernize edilmiş standart topuklu bazı yeni modelleri günümüzde halen bazı yerel imalatçılar tarafından üretilmektedir.