Trabzonifikasyon

Ali Koç

Trabzon[lu]laştırma şeklinde de kullanılan (İngilizce: "Trapezuntinification"), krize sürüklenmiş bir süreçte veya bir oluşumda, çare olarak nitelikli, liyakatli, karizmatik kişilerin ve grupların etkin hale getirilmesini ifade eden bir terimdir. Anadolu, Kafkasya ve Balkan coğrafyasına özgü bir olgudur.

İsim

İsimlendirme, terminolojiye konu olan sürecin veya yapının, hem içine düştüğü çıkmazdan kurtarılma hem de sonrasında yeniden eski sorumlularına teslim edilme beklentilerini karşılayabilenlerin genellikle Trabzonlu veya Trabzon asıllı olduğuna dair yaygın gözlem ve kanaatlere dayanır.

Tarih

Anadolu ve Balkan coğrafyasında, bilhassa geçmişte Doğu Roma yönetim geleneğinin etkin olduğu bölgelerde, kurumsal yapılar için başvurulan bir tür geçici kriz yönetimi şeklidir. Geçmişte bu uygulamada; krizden çıkış için bulunan "Trabzonlu", öncelikle kendisinin bir kurtarıcı olduğuna inandırılırdı. Ama gerçekte, ekseriyetle kurban olurdu. Çünkü çoğu kez sırtına son evreye girmiş en ümitsiz vakalar yüklenirdi. Eğer son raddede sorumluluğunu üstlendiği yapıyı veya süreci, o noktadan düzlüğe çıkartmayı başaramazsa hain ilan edilir, başarısızlığın tüm suçu üzerine yıkılırdı. Eğer başarır da her şey normale dönerse, emaneti yeniden eski sahiplerine iade etmesi istenirdi. Dolayısıyla o dönemlerde Trabzonifikasyon, bu kararı alanlar açısından genellikle faydalı, olumlu ve pozitif bir kavramdı. 20. yüzyılın ilk yarısında, özellikle siyaset alanındaki en belirgin Trabzonifikasyon öznelerine; Salih Hacıoğlu ve Dimitri Miço Parçalidi örnek gösterilebilir.

Ancak 20. yüzyılın son çeyreğiyle birlikte, Trabzonifikasyonda kullanılan Trabzonlular, dahil edildikleri süreçlerde başarılarının karşılığını daha çok aramaya başladılar. Ayağa kaldırdıkları yapıların liderliğine ve sahipliğine de talip olmaya başladılar. Artık içinde yer aldıkları süreçlerde kendilerine çizilen, "hareketlendirme" ve "renk katma" sınırlarına riayet etmedikleri daha çok görülür oldu. Bu da Trabzonifikasyon kavramının olumlu anlamının ters yüz olmasına ve bir nefret kaynağı haline gelmesine yol açtı. Bu yeni haliyle de Trabzonofobi'nin en yaygın saldırı argümanlarından biri olmaya başladı.

Trabzonifikasyon kavramı, kamuoyu önünde olumsuz ve potansiyel tehdit anlamıyla ve "Trabzonlaştırma" şekliyle ilk kez 4 Haziran 2022 tarafından Ali Koç tarafından kullanıldı.