Akçaabat

Akçaabat, Ortamahalle (Foto: Esma Balcıoğlu)

Trabzon'un 10 km batısında kurulu bir sahil kasabasıdır.

İsmi

Günümüzdeki ismi, erken Osmanlı egemenliği döneminde kasabanın bulunduğu yeri de içeren nahiyeye verilen Akçaabad isminden gelir. Bu isimlendirme de yine Osmanlı kayıtlarında Akçakale olarak görülen, kasaba yakınlarındaki bir kalenin adı ile ilişkili gibi görünür. Nahiyenin merkezi olan bu yerleşimin kendisi ise uzun bir süre, imparatorluk dönemindeki Rumca adı ile Platana (=Çınarlık) olarak anılmaya devam etmiş, ilerleyen dönemlerde bu isim halk etimolojisi yolu ile "Pulathane/ Polathane" şekline dönüşmüştür. Osmanlı döneminin sonlarına doğru ise idari birimin adı olan "Akçaabad" aynı zamanda kasabanın da adı haline gelmiş ve sonrasında Cumhuriyet döneminde "Akçaabat" şeklini almıştır.

Tarihi

Platana adıyla bahsinin geçtiği en eski belgeler 14. yüzyıla ait İtalyan portolanlarıdır. O dönemde Trabzon İmparatorluğu dahilindeki Rum azınlığın başkent dışındaki en yoğun nüfusunu barındıran Trikomia Bandonu'nun idari merkezi konumundaydı. Bu bölge aynı zamanda ülke genelinde, Helenik kökenli yer adlarının en yoğun görüldüğü kesimdi ve diğer bölgelerden ayrışan bu kültürel doku, o yıllarda muhtemelen sahil kesimindeki eski Sömürge Dönemi kolonileşmesinin mirasını ve izlerini de taşımaktaydı. 1404 yılında gemiyle bölgeyi ziyeret eden bir diplomatın kayıtlarında, korunaklı bir liman olarak bahsedilen Platana, orijinali 1425 yılı civarında imparator Aleksi (IV.) tarafından yayımlandığı düşünülen Faroz Fermanı metninde, Trikomia Bandonu'nun diğer önemli yerleşim birimleriyle birlikte anılır.

Aynı yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı yönetime giren kasaba, Akçaabad adıyla önce nahiye daha sonra kaza olarak yeniden yapılandırılan aynı idari bölgenin merkezi olmayı sürdürmüştür. Sultanlık devrinin sonların doğru da yönetim merkezi olduğu aynı idari birimin adını almıştır. Adının "Akçaabat" şekline dönüşmeden önceki hali ile "Akçaabad" olarak geçtiği son resmi belgelerden biri 1947 tarihlidir ve SSCB hesabına casusluk yapma suçuyla ölüm cezası verilen "...Akçaabad'ın Guzari köyünden..." Ahmet Sevim isimli bir şahsın asılarak idam edilmesine ilişkindir

Köyleri

Kasaba ile tarihsel bağları olan belli başlı çevre köyleri; Ahanda, Cagera, Caneni, Cavera, Cayara, Eskiköy, Gozoysa, Gurebi, Guzari, Haldandoz, Hatalita, İpsil, Kalanima, Kokona, Koryana, Lalank, Mayer, Mimera, Muçura, Muhula, Sera, Suğa, Vartara ve Visera olarak sıralanabilir.

Tavsiyeler

• Nerede ne görülür? : Akçaabat'ın Doğu yakasında yer alan Ortamahalle, Trabzon şehrinin yakın çevresinde yerel kent mimarisinin bütünlüklü olarak korunup sergilenebildiği yegane alandır. Kültür turizmi gezginlerinin bölgedeki önemli uğrak yerlerinden biridir.
• Nerede ne yenilir? : Eski Çarşı mevkiinde hizmet veren "Komaroğlu Köfte Salonu" meşhur Akçaabat Köftesi tadımı için en çok tavsiye edilen mekanlar arasında yer alır.

Önemli Kişiler

• Sabahattin Eyüboğlu (1908-1973) Halkbilimci, yapımcı, yazar, akademisyen.
• Cemal Reşit Eyüboğlu (1906-1988) Siyasetçi, hukukçu, yayımcı.
• Hasan İzzettin Dinamo (1909-1989) Şair, yazar.