Trabzon Gençler Birliği

Trabzon Karması ile dostluk maçı yapan Kafkas Sovyetleri Karması (1924)

Trabzon'da 4 Temmuz 1923 tarihinde kurulmuş bir kültür, sanat ve spor kulübüdür.

Kuruluşu

Kulübün kurucuları arasında, Esat Ömer Eyyubi ve Hacıyakupzade İbrahim [Baştımar] gibi o dönemin Trabzon'unda bolşevik eğilimleriyle tanınan isimler dikkat çeker. İki numaralı kurucu üye olan Esat Ömer bey kulübün katipliğini üstlenmiştir. Muhasebe sorumluluğunu alan İbrahim bey ise, o sıralarda yazdığı şiirlerle adından söz ettiren Trabzon Muallim Mektebi 2. sınıf öğrencisi, 18 yaşındaki Zeki [Baştımar]'ın amcasıdır. Açılış resepsiyonuna, şehrin ileri gelenleriyle birlikte, Sovyetler Birliği'nin Trabzon konsolosu da bizzat iştirak etmiştir. Bu törende, önce İbrahim Cûdî efendi bir dua okumuş, ardından vali açılış kurdelesini kesmiştir.

Faaliyetleri

Gençler Birliği, aynı dönemde şehirde ardı sıra kurulan diğer kulüplerden farklı olarak spordan ziyade, kültür ve sanat faaliyetlerine ağırlık vermiştir. Nitekim kuruluşunu takiben gerçekleştirdiği en önemli etkinliği, kulübün tiyatro kolu tarafından 23 Aralık 1923 tarihinde sahneye koyulan "Gazete Düşmanı" isimli oyun olmuştur.

Kurucularının bağlantıları nedeniyle olsa gerek, kulübün Sürmene'de de bir şubesinin açıldığına dair işaret ise, dönemin bir diğer "azılı bolşeviği" Rıfkı Kulaç'ın 24 Haziran 1924'de Moskova'dan kardeşine yazdığı mektupta geçen "...Sürmene'de kurduğunuz Gençler Birliği'ni yürekten selamlıyorum..." ifadesidir. Kültür ve sanat faaliyetleri dışında, genellikle şehrin demokrat muhalif kesimleriyle yakın ilişki içinde, ama aynı zamanda yeri geldiğinde merkezi hükümetin ilerici dönüşümlerini de destekleyen, gençleri bu yönde politize etmeyi amaç edinen bir çizgi sergilemiştir. Ancak bu kısmi ve koşullu destek, kulübün 22 Kasım 1924'de Trabzon Muallim Mektebi'nde gerçekleşen öğrenci boykotu eylemine de açıkça destek vermesine engel teşkil etmemiştir.

Kulübün spor faaliyetlerine ilişkin ise fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak aynı yıl içinde Sovyetler Birliği'ni temsilen dostluk maçları yapmak üzere Trabzon'a gelen Kafkas Karması ile Trabzon Karması arasında oynanan iki maçın organizasyonunu üstlenmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bu maçlardan ilkini 7-1 Sovyet Kafkas karması, ikincisini ise 2-1 Trabzon Karması kazanmıştır. 1925 yılı içinde, Ankara hükümetinin muhalif oluşumlara yönelik baskılarının yoğunlaşması ve Esat Ömer Eyyubi'nin Sovyetler Birliği'ne iltica etmesi sonrasında yönetimi yenilenerek hükümet nezdinde daha makbul bir derneğe dönüştürülmüştür. 1930 yılında ise ismi de değiştirilmiş ve geçmişteki siyasi çizgisine dair izlerden tamamen arındırılmış, bir süre sonra da kapanmıştır.